KUZEYEGEHABER-ABD Başkanı Donald Trump’ın ev sahipliğinde Beyaz Saray’da gerçekleşen tarihi zirvede Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Güney Kafkasya’da barışa yönelik ortak deklarasyona imza attı. Ancak gazeteci Ardan Zentürk, bu gelişmenin arkasında daha derin jeopolitik hesaplar olduğunu belirterek “Zengezur Koridoru’nun ABD kontrolüne geçmesi, Rusya’nın bölgedeki etkisinin azalması anlamına geliyor. Bu durum, İran ve Rusya gibi aktörleri rahatsız edebilir ve bölgeyi yeni bir rekabet alanına dönüştürebilir” dedi.
Zentürk, Türkiye’nin NATO üyesi olmasına rağmen müttefiklerinden farklı tepkiler aldığını hatırlatarak, “ABD şimdi Ermenileri daha çok kollayacak ama Türkiye ve Azerbaycan’la da iyi geçinmeye çalışacak. Bu denge oyunu uzun vadede sorun yaratabilir” ifadelerini kullandı.
Ardan Zentürk şöyle konuştu:
Washington’da Beyaz Saray’da gerçekleşen üçlü törende Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump çok mutluydu. Sadece o değil Hem Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan hem de Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’de hayli mutlu bir görüntü sergilediler. İmzalanan mutabakat metni önemlidir. Bunun bir barış anlaşmasına dönük niyet beyanı olduğunu belirteyim. Ama sonuç itibariyle Güney Kafkasya’da bir jeopolitik kırılmayı sergilemiştir. Güney Kafkasya ve iki Azerbaycanlı Ermenistan olarak iki eski Sovyet Cumhuriyeti olarak bu tablo oluşturulduğunda geleneksel güç Kafkasya’yı, Güney Kafkasya’yı arka bahçesi olarak gören ve orada hakimiyetini sürdürmekte kararlılık sergileyen Rusya’ya vedalaşma ve yeni bir güce hoş geldin deme eğilimini göstermişlerdir.
Bugün Gümrü’de 102. Rus üssü varlığını koruyor. Oraya Rusya Ermenistan’a sormadan egemen bir üs olduğu için istediği kadar asker yığabiliyor ve bu askerlerle de orada gövde gösterisi yapabiliyor. Ayrıca varılan anlaşmalar çerçevesinde hala daha Rus askeri Ermenistan Türkiye sınırını koruyor. Ermenilere göre Rusya sadece ve sadece şu son dönemde bir tek Erivan Havalimanı’ndan çekildi. Rusya’nın varlığı devam ediyor. Fakat gördüğüm kadarıyla gerek Azerbaycan’da yaşanılan kriz ortamı, gerek Ermenistan’ın 44 günlük savaştan sonra ortak güvenlik anlaşma teşkilatından çekilme eğilimi ve bütün bu eğilimler çerçevesinde de Rusya’nın zaten Ukrayna batağına saplanmış bir güç olarak bir türlü kendini toparlayamaması bambaşka bir noktaya doğru ilerliyor.
Şimdi bu süreçte önemli bazı gelişmeler de var. Yani bir Zengezur koridorunun 99 yıllığına Amerika Birleşik Devletleri’nde kiralanarak bir başka süper güç olan Amerika Birleşik Devletleri’nin kontrolünde gerçekleşen bir yapı oluşturması gerçek anlamıyla Kafkasya jeopolitiği açısından çok önemli bir kavram olarak karşımıza çıkıyor. Yani Amerika Birleşik Devletleri geliyor ve bir başka güç olan Rusya gidiyor gibi gözüküyor.
laurence-broers.jpgLaurence Broers
RUSYA VE İRAN
Güney Kafkasya konusunda uzmanlığıyla tanınan merkezi Londra’daki Chatham House üyelerinden ve değerli bir Kafkasya uzmanı Laurence Broers, “Bu anlaşma ne kadar çok bir süper gücün zaferi veya bir Pax Amerikana olarak görülürse başarıya ulaşma olasılığı o kadar düşük olur. Bölünmüş ve rekabetçi bir ortamda jeopolitik eylemler aynı jeopolitik tepkiyle karşılanır. Bu konuda iki potansiyel rakip var. Rusya ve İran. Her ikisinin de Kafkasya’da kullanabilecekleri birçok kozları var. Rusya bu anlaşmayı zaten eleştirdi ve Rusya’nın Trump’ın uluslararası barış ve refaha giden yolu karşı düşmanlığının uzun süre devam etmesini bekleyebiliriz” diyor. Yani diyor ki bunu bir Amerikan zaferi haline getirirseniz ki dünkü görüntü Trump’ı Nobel barış ödülüne birlikte aday gösterme gibi bir görüntü bunu zaten gösterdi. Zaman içinde Amerika Birleşik Devletleri’nin buraya yerleştiğini ve bir başka gücün de gittiğini ispatlarsa burada kavga çok büyük bir jeopolitik kavgaya dönüşebileceğini belirtiyor.
AZERBAYCAN’LA TÜRKİYE’NİN ÇOK DİKKATLİ OLMASI GEREK
Amerika Birleşik Devletleri’nin Güney Kafkasya’ya güçlü bir oyuncu, bir aktör olarak girmesinin aynı zamanda Transatlantik ittifakın bu bölgeye inmesi anlamına geldiğini belirterek özellikle Azerbaycan’la Türkiye’nin çok dikkatli olması gerektiğini düşünüyorum. Esasında kağıt üstünde baktığınız zaman Donald Trump’ın 33 yıldır Azerbaycan’a karşı süren savunma yaptırımlarını kaldırması, Türkiye’nin bir NATO üyesi olması neden telaş duyuyorsun yönünde bir soruyu geliştirebilir. Ama unutulmaması gereken tek nokta özellikle Türkiye’nin bir NATO üyesi olarak Ege, Doğu Akdeniz, Kıbrıs noktalarında ve hatta Karadeniz sorunlarında ne yazık ki müttefiklerinden çok farklı ve çok sert reaksiyonlar gören bir devlet olmasıdır. Şimdi Ermenileri daha çok koruyup kollayacak.
Batıdaki Ermeni lobisinin sesine daha çok kulak verecek. Ama bu arada da Türkiye ve Azerbaycan’la da iyi geçinmeye çalışacak bir gücü Güney Kafkasya’ya davet etmiş gözüküyoruz. Sadece Azerbaycan ve Ermenistan değil, Türkiye’de. Çünkü benim gördüğüm kadarıyla Zengezur koridorunun Rusya değil, Amerika tarafından denetlenmesi fikrinin önde gelen isimlerinden biri de büyük bir iddiayla Recep Tayyip Erdoğan. Bu yönden baktığınız zaman gelişme şu an için rahatlatıcı. Rusya’yı durdurucu gözükebilir ama gelişmenin ilerleyen yıllarda esas olarak kimleri kayıracağını İsrail örneğinde olduğu gibi kimlere set çekeceğini hep beraber düşünmemiz gerekecek…
Kaynak: Haber Merkezi
